της Άννας Μάθεση – Αποστολοπούλου
Ήρωα, Αρχιστράτηγε Γεώργιε Καραϊσκάκη μην μας κρατάς κακία που για άλλη μια φορά η Δημοτική Αρχή εσένα και τους πρωτο καπεταναίους σου: τον Γ. Γκλίστη, Ανάργυρο Μάθεση, Γιωργάκη Μάθεση και τα υπόλοιπα παλικάρια της Σαλαμίνας που βρέθηκαν ηρωικά στους αγώνες της απελευθέρωσης του 1821, δεν θα σας τιμήσει στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου όπου εκεί υψώθηκε της πατρίδος σας το φρόνιμα και εκεί είχες ζητήσει να ξεκουραστεί η ταλαιπωρημένη σωρός σου όταν θα ερχόταν το ηρωικό τέλος σου, όπως κι έγινε! Επίσης εκεί υπάρχουν και οστά των ηρώων πεσόντων Κουλουριωτών από τη μάχη της απελευθέρωσης της Ακροπόλεως Αθηνών.
Δυο λόγια για τον ιστορικό Ιερό Ναό της Κούλουρης, Άγιο Δημήτριο των Μαθεσσαίων:
Από δημοσιευμένο έγγραφο (Δημήτριος Ι. Πάλλας, ‘’Σαλαμινιακά έγγραφα’’, εκδ. φροντίδα Ο. Γκράτζιου, Χ. Λούκου, Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, Παράρτημα του Περιοδικού ΜΝΗΜΩΝ 11, Αθήνα 1996, 38-40.) μαθαίνουμε ότι ο Γεώργιος Μάθεσης (συμπολεμιστής του Γιωργάκη Γκλίστη, οπλαρχηγού της Σαλαμίνας που σκοτώθηκε στη μάχη της Ακρόπολης, το 1821) είχε αναλάβει με δικές του δαπάνες να ανεγείρει την εκκλησία του Αγ. Δημητρίου, πάνω σε παλαιότερη της οικογενείας του και που δυστυχώς εκείνα τα χρόνια είχε καταστεί αρκετά σαθρή.
Οι Τούρκοι, όμως, ‘’εναντιώθηκαν’’ με την ανέγερση του νέου Ι. Ναού και υποχρέωσαν τον Γ. Μάθεση να καταβάλει σε αυτούς βαρύ χρηματικό τίμημα, δυσανάλογο με τις οικονομικές του δυνατότητες. Προς τούτο, η δημογεροντία της νήσου εφοδίασε τον Γ. Μάθεση με έγγραφο – απανταχούσα για οικονομική ενίσχυση για να καταφύγει σε ζητεία, δύο χρόνια μετά την ‘’ανέγερση’’ της ανασκευασθείσας εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου.
Ο Δ. Βικέλας, όμως αναφέρει κάπως διαφορετικά τα γεγονότα στο βιβλίο του: “H Ελλάς προ του 1821 υπό Δ. Βικέλα’’ του 1884, καθώς εκεί γράφει:
‘’…Η οικοδομή εκκλησιών νέων επ’ ουδενί λόγω επετρέπετο εις τους χριστιανούς. Αλλά και προς επισκευήν των παλαιών απητείτο άδεια ειδική εκάστοτε, ήτις αντί πολλών χρημάτων και μετά πολλής δυσκολίας επετυγχάνετο. Οι κάτοικοι του Μυστρά (έτει 1805) και ο Γ. Μάθεσης με εκκλησία, εις Άγιο Δημήτριο (έτει 1806) εξηγόρασαν τοιαύτην άδειαν εις των εν Κωνσταντινούπολει τουρκικών τεμενών ανά τριακόσια ασημένια γρόσια δι έκαστην των επισκευασθησομένων εκκλησιών…
…Ουδέ κώδωνας επετρέπετο να έχωσιν οι Χριστιανοί εις τας εκκλησίας αυτών….’’
Παρατηρούμε λοιπόν (κατά τον Δ. Βικέλα) ότι εκείνα τα μαύρα χρόνια της Οθωμανικής κατοχής πως δεν μπορούσε κανένας χριστιανός να ανεγείρει καινούργια εκκλησία εκτός εάν ήταν ανάγκη να επισκευασθεί κάποια παλαιότερη, μα και πάλι θα έπρεπε να δαπανηθούν πάρα πολλά χρήματα ώστε να λάβουν την ειδική άδεια για την επισκευή του Ιερού Ναού! Πάντα κατά τον Δ. Βικέλα, κατέθεταν για την άδεια επισκευής, τριακόσια γρόσια για κάποιο Τέμενο της Κωνσταντινούπολης (στην οικογένεια Μάθεση μάλιστα, μέχρι πρόσφατα, αναφερόταν ότι όλοι μαζί οι Μαθεσσαίοι έδωσαν για τα χρήματα της ποινής του Αγίου Δημητρίου, στους τούρκους, λέγοντας αστειευόμενοι: ‘’Τούρκο είδες άσπρα θέλει, κι άλλον είδες κι άλλα θέλει’’).
Ο Γεώργιος Μάθεσης απέκτησε τέσσερεις γιούς, τον Δημήτριο, τον Νικόλαο και τους δίδυμους Κοσμά και Δαμιανό. Ο πατέρας Γεώργιος, ο Ήρωας και κτήτορας του Αγίου Δημητρίου, σκοτώθηκε και αυτός στη μάχη της Ακρόπολης, το 1821, μαζί με τον γιό του, Κοσμά.
Ο Κοσμάς Ν. Μάθεσης της παραπάνω επιγραφής είναι ο γιος του Νικολάου και εγγονός του Γεωργίου Μάθεση. Από τον παλαιότερο Ναό του Αγίου Δημητρίου υπάρχουν τέσσερεις εικόνες. Οι τέσσερεις εικόνες του 1796 καθώς και αυτή που είναι σε προσκυνητάρι με τον Άγ. Δημήτριο (του 17ου αι.; και πλησίον του τάφου του Καραϊσκάκη) καθώς φέρει ασημένιο ‘’πουκάμισο’’, προέρχονται από τον παλαιότερο ναό που κατεδαφίστηκε λόγω της σαθρότητάς του, για να χτιστεί το 1806 ο νέος ναός. Στην προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Δημητρίου (17ος αι.) πάνω στο ασημένιο ‘’πουκάμισο’’ και στην κάτω πλευρά του υπάρχει η ακόλουθη επιγραφή: η παρούσα εικών υπάρχει του Αγ. Δημητρίου Σαλαμίνος επιμέλεια δε του κτήτορος της εκκλησίας κου Αργυρού Γεωργίου Μάθεση 1824 Ιουλίω. Οι εικόνες του 1806 στόλιζαν το τέμπλο μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε και αντικαταστάθηκαν το 1899 με τις δεσποτικές εικόνες του Πολυχρόνη Λεμπέση, αφού πρώτα τοποθετήθηκαν σε διάφορα σημεία μέσα στην εκκλησία.
Ο καπετάνιος Ανάργυρος Μάθεσης έφερε τα οστά του αδελφού του Γιωργάκη, του ανιψιού του Κοσμά και των άλλων Σαλαμίνιων μαχητών που έπεσαν ηρωικός στη μάχη για την απελευθέρωση της Ακροπόλεως Αθηνών και τα ‘’ενταφίασαν’’ μέσα στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου.
Πηγές:
*) H Ελλάς προ του 1821 υπό Δ. Βικέλα’’ 1884.
*) Αρχεία ΓΑΚ, φάκελος Αναργύρου Μάθεση.
*) https://blogs.sch.gr/lykamion/files/2023/05/TA-%CE%A4%CE%9F%CE%A0%CE%A9%CE%9D%CE%A5%CE%9C%CE%99%CE%91-%CE%A4%CE%97%CE%A3-%CE%A3%CE%91%CE%9B%CE%91%CE%9C%CE%99%CE%9D%CE%91%CE%A3.pdf